Đề bài: Anh chị hãy viết bài văn Phân tích bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm.
Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943, quê ở Phong Điền – Thừa Thiên Huế, thời kháng chiến chống Mỹ cứu nước ông sống và chiến đấu tại chiến trường Trị – Thiên. Ông là một nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ với các tác phẩm thơ nổi tiếng như: “Đất ngoại ô”, “Mặt đường khát vọng”.,.Bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” được ông sáng tác tại chiến trường Trị – Thiên năm 1979, ca ngợi tấm lòng dạt dào yêu thương của bà mẹ người Tà Ôi, tình thương con gắn liền với tình yêu bộ đội và quê hương đất nước.
Bài thơ có ba khúc ca được sáng tạo theo âm điệu dân ca, điệu ru con của đồng bào dân tộc Tà Ôi. Mở đầu khúc hát ru là một điệp khúc ngọt ngào tha thiết:
“Em Cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ”
Mỗi một khúc hát ru là những lời tâm tình, âu yếm mà người mẹ dành cho con, người mẹ còn gửi cả những ước mong vào trong giấc mơ của con qua những lời hát.
Khúc hát ru thứ nhất là tiếng ru khi mẹ địu con giã gạo:
“Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời”
Em Cu Tai đang ngủ nhưng cũng như đang chia sẻ sự vất vả với mẹ, giấc ngủ của em “nghiêng” theo nhịp chày của mẹ. Má em cũng “nóng hổi” vì bao mồ hôi mẹ vất vả tuôn rơi. Hàng loạt các hình ảnh hoán dụ như “má”, “vai”, “lưng”, “tim” đã được tác giả sử dụng để nói lên tình yêu bao la, mênh mông của người mẹ dành cho con. Lưng mẹ là chiếc nôi để con lớn lên, tim mẹ với tình thương dạt dào “hát thành lời” đưa con vào những giấc ngủ say nồng.
Khúc hát ru thứ hai là khi mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi, người mẹ chịu thương chịu khó vừa địu con, vừa làm việc:
“Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ
Em ngủ ngoan đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”
Tác giả so sánh “lưng núi” với “lưng mẹ” như để khẳng định đức tính kiên trì, chịu đựng gian khổ của người mẹ. Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng hình ảnh ẩn dụ “mặt trời” trong câu thơ “mặt trời của mẹ em nằm trên lưng” để chỉ đứa con, và cũng thể hiện được tình thương, niềm tự hào của mẹ đối với em Cu Tai, đối với mẹ em là nguồn sống, là niềm hạnh phúc vô bờ bến. Không chỉ thương con, lòng mẹ còn nhân hậu, bao la mang nặng tình làng nghĩa xóm, thương con thương xom làng mẹ gửi gắm những mong nước của mình vào trong những giấc mơ của con:
“Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi”
Khúc hát ru thứ ba là khúc hát ru chiến đấu, ở đây người mẹ địu con ra trận, đi tiếp tế, đi tải đạn vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước:
“Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,
Mẹ địu em đi để giành trận cuối.
Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn”
Sau mỗi khúc hát ru thì tác giả đều nói đến những giấc mơ của con, ở khúc ru thứ nhất là “Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần”, ở khúc ru thứ hai giấc mơ là “Con mơ hạt bắp lên đều/Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi”. Và ở khúc hát ru thứ ba này là giấc mơ:
“Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do”
Tất cả những giấc mơ đó đều là giấc mơ về ấm no, hạnh phúc và khát vọng chiến thắng được mẹ gửi gắm qua những lời hát ru vào giấc ngủ của con.
Đọc bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm, đọng lại trong lòng người đọc là những ấn tượng sâu sắc về hình ảnh người mẹ đảm đang, chịu thương chịu khó. Bài thơ như nhắc nhở mỗi chúng ta với bổn phận của những người con hãy luôn khắc ghi trong tim mình sự kính trọng và biết ơn đến những người mẹ Việt Nam.
