Đề bài: Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người và rộng ra thương cả muôn vật, muôn loài…
(Ý nghĩa văn chương – Hoài Thanh, Ngữ văn 7, T2,
NXB Giáo dục Việt Nam, 2011, Tr.60)
Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy làm sáng tỏ qua đoạn trích Tức nước vỡ bờ (trích Tắt đèn của Ngô Tất Tố) và tác phẩm Lão Hạc (của Nam Cao).
1.Yêu cầu về mặt kỹ năng: viết được bài văn nghị luận về một ý kiến bàn về văn học với những yêu cầu cụ thể như sau:
– Kết hợp hài hòa giữa giải thích, trình bày lý luận và vận dụng thực tế phân tích tác phẩm chứng minh theo vấn đề nêu trong ý kiến.
– Bố cục mạch lạc, lập luận chặt chẽ, lô-gic, có sự cảm thụ, phân tích, lý giải qua tác phẩm, đoạn trích cụ thể đã cho ở đề bài.
– Diễn đạt rõ ràng, linh hoạt, uyển chuyển; không mắc các lỗi về câu, dùng từ, chính tả.
2. Yêu cầu về mặt kiến thức
a. Giới thiệu vấn đề nghị luận
– Vấn đề trung tâm của văn chương là vấn đề con người và nguồn gốc cốt yếu của văn chương chính là lòng thương người.
– Lòng thương người hay nói rộng ra là giá trị nhân đạo là phẩm chất cốt lõi, là tiêu chuẩn cho một tác phẩm văn học chân chính.
b. Giải thích ý kiến
– Hoài Thanh đã đưa ra vấn đề quan trọng, bản chất của văn chương, được coi là nguồn gốc cốt yếu của văn chương: lòng thương người mà rộng ra thương cả muôn vật, muôn loài. Văn chương chính là tiếng nói của tâm hồn, cảm xúc, chỉ bật ra khi trong tim cuộc sống tràn đầy. Nói chuyện văn chương chính là chuyện của những tâm hồn đồng điệu.
– Lòng thương người, thậm chí thương cả muôn vật, muôn loài là tình cảm rộng lớn, cao cả, mang tầm nhân loại. Tình cảm ấy không chỉ là cội nguồn của văn chương mà còn là thước đo giá trị của tác phẩm văn chương chân chính. Giá trị đó chính là giá trị nhân đạo, là những ý nghĩa nhân văn sâu sắc mà nhà văn gửi gắm trong tác phẩm.
– Giá trị nhân đạo là một phẩm chất cao quý của tác phẩm văn học chân chính. Nói đến giá trị nhân đạo, đến ý nghĩa nhân văn là nói đến vấn đề con người, vấn đề nhân sinh đặt ra trong tác phẩm. Ở đó, con người luôn được đặt ở vị trí hàng đầu, trong mối quan hoài thường trực của các nhà văn.
– Biểu hiện của giá trị nhân đạo rất đa dạng song thường tập trung vào những mặt cụ thể sau: lòng thương yêu, sự cảm thông, xót xa trước những hoàn cảnh, những số phận bất hạnh; lên án, tố cáo các thế lực tàn bạo chà đạp lên quyền sống của con người; ngợi ca, đề cao những vẻ đẹp, phẩm giá cao quý; trân trọng, nâng niu khát vọng sống, khát vọng tình yêu và hạnh phúc của con người.
c. Giá trị nhân đạo qua đoạn trích Tức nước vỡ bờ (trích Tắt đèn của Ngô Tất Tố) và tác phẩm Lão Hạc (của Nam Cao):
– Tấm lòng yêu thương, đồng cảm, xót xa cho cuộc sống nghèo đói, tình cảnh đáng thương của những người nông dân:
+ Chị Dậu thì nhà nghèo, chồng bị bọn lính lệ bắt vì thiếu sưu thuế, chồng ốm đau lại bị đánh đập.
+ Lão Hạc thì vợ chết, con bỏ đi biền biệt làm đồn điền cao su, lão cố làm việc, tích cóp tiền cho con, bán con chó yêu rồi chọn cái chết để dành tiền cho con.
– Khẳng định, ngợi ca vẻ đẹp, phẩm chất cao quý của người nông dân:
+ Chị Dậu yêu chồng, thương con; tinh thần phản kháng mãnh liệt để bảo vệ chồng con (lí lẽ, dẫn chứng).
+ Lão Hạc là người cha đáng kính, hết lòng vì con; là người nông dân đôn hậu, giàu tình yêu thương là người nông dân giàu lòng tự trọng (lí lẽ, dẫn chứng).
-Vạch trần bộ mặt tàn ác, bất nhân của xã hội thực dân phong kiến đương thời, xã hội ấy đã đẩy người dân vào tình trạng vô cùng cực khổ.
d. Đánh giá về ý kiến của Hoài Thanh
– Ý kiến của Hoài Thanh về nguồn gốc, phẩm chất của văn chương là ý kiến đúng đắn, khoa học bởi nó đã nói lên đặc trưng, thuộc tính quan trọng nhất của văn học: Văn học là tiếng nói của tâm hồn, cảm xúc; văn học mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc – “Văn học là nhân học” (M. Gorki).
– Đoạn trích Tức nước vỡ bờ (trích Tắt đèn của Ngô Tất Tố) và tác phẩm Lão Hạc (của Nam Cao) đã thể hiện rõ nét quan niệm văn học của Hoài Thanh. Bởi cả hai đều là những tác phẩm mang giá trị nhân đạo cao cả, hướng tới con người, vì con người.